Đền thờ Nguyễn Xí: Cẩm nang tham quan di tích quốc gia từ A - Z 

Nằm yên bình bên dòng sông Lam hiền hòa, Đền thờ Nguyễn Xí (huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An) là một trong những công trình kiến trúc tâm linh đặc sắc, ghi dấu công lao của vị khai quốc công thần triều Lê – Đức Đại Vương Nguyễn Xí. Không chỉ là nơi lưu giữ giá trị lịch sử, văn hóa lâu đời, đền còn thu hút du khách bởi vẻ đẹp cổ kính, không gian linh thiêng và lễ hội truyền thống đặc sắc diễn ra hằng năm.

Bài viết hôm nay, Toplist Nghệ An khám phá nét độc đáo, ý nghĩa lịch sử của ngôi đền để bạn có thể tìm về cội nguồn hào hùng của đất Nghệ.

Cương Quốc Công Nguyễn Xí - Vị Tướng "Sơn Hà Xã Tắc" Là Ai?

Cương Quốc Công Nguyễn Xí (1397 - 1465), người làng Thượng Xá, huyện Chân Phúc (nay là xã Khánh Hợp, huyện Nghi Lộc), có một cuộc đời như huyền thoại. Mồ côi cha mẹ từ sớm, ông được anh trai nuôi nấng và năm 9 tuổi đã cùng anh tìm đến gia nhập nghĩa quân Lam Sơn. Nhận thấy tư chất thông minh, lanh lợi, Lê Lợi đã nhận ông làm con nuôi, cho theo hầu cận và dạy dỗ.

Trong suốt sự nghiệp, Nguyễn Xí đã tham gia hàng trăm trận đánh, trở thành một trong những mãnh tướng quả cảm, mưu lược nhất, góp công lớn vào việc đánh đuổi giặc Minh, lập nên nhà Hậu Lê. Ông là vị đại thần trụ cột, trải qua và phục vụ hết lòng cho 4 triều vua: Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông và được Vua Lê Thánh Tông vô cùng kính trọng, ca ngợi là "Bề tôi tiết nghĩa", một lòng vì dân, vì nước.

Chính bởi công lao và đức độ to lớn đó, ngay sau khi ông qua đời vào năm 1465, vua Lê Thánh Tông đã cho lập đền thờ để ghi nhớ công trạng của ông. Ngôi đền trở thành một biểu tượng của lòng biết ơn, là nơi để các thế hệ con cháu và du khách thập phương đến chiêm bái, tưởng nhớ về một vị tướng tài ba, đức độ đã cống hiến cả cuộc đời cho non sông xã tắc.

Vị trí & Hướng dẫn di chuyển đến đền thờ Nguyễn Xí

Việc tìm đến đền thờ ngày nay khá thuận lợi nhờ hệ thống giao thông phát triển.

Địa chỉ chính xác: Xóm 2, xã Khánh Hợp, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An.

Hướng dẫn di chuyển chi tiết từ TP. Vinh (Khoảng 20km): Đây là lộ trình tiện lợi và được nhiều người lựa chọn nhất, chỉ mất khoảng 30-40 phút di chuyển bằng cả ô tô và xe máy.

• Xuất phát: Từ trung tâm thành phố Vinh, bạn di chuyển theo hướng Bắc trên trục đường Quốc lộ 1A (hướng đi Hà Nội).
• Điểm rẽ: Sau khi đi khoảng 15km, bạn sẽ qua cầu vượt và đến ngã tư lớn gần thị trấn Quán Hành, là điểm giao giữa Quốc lộ 1A và đường N5. Tại đây có biển báo giao thông rõ ràng, bạn hãy rẽ phải để vào đường N5.
• Điểm đến: Tiếp tục đi thẳng trên đường N5 thêm khoảng 5km, hãy chú ý bên tay phải, bạn sẽ thấy một tấm biển chỉ dẫn lớn màu xanh ghi "Khu Di tích Quốc gia đặc biệt Đền thờ Nguyễn Xí". Rẽ vào theo chỉ dẫn là bạn đã đến cổng khu di tích.

Khám phá quần thể kiến trúc cổ kính của đền 

Đền thờ Nguyễn Xí là một minh chứng sống động cho nghệ thuật kiến trúc truyền thống Việt Nam, mang đậm phong cách thời Nguyễn và được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 2280/QĐ-TTg ngày 31/12/2020.

Quần thể được xây dựng theo bố cục "nội công ngoại quốc", tức là các công trình chính bên trong được sắp xếp theo hình chữ "Công" (工), bao bọc bên ngoài là vòng tường thành như chữ "Quốc" (國). Lối sắp xếp này tạo ra các lớp không gian nối tiếp nhau trên một trục "thần đạo" duy nhất, càng đi vào trong càng linh thiêng, trang nghiêm.

Chi tiết các hạng mục công trình:

1. Tam quan: Cánh cổng chính bề thế với ba lối đi, thể hiện rõ quy tắc xưa: lối giữa cao rộng dành cho vua chúa và kiệu thánh, hai lối bên dành cho quan lại và dân chúng. Trên đỉnh mái được trang trí bằng hình tượng "lưỡng long chầu nguyệt" (hai rồng chầu mặt trăng) bằng gốm sứ, một biểu tượng của quyền uy, sự cân bằng âm dương và hòa hợp vũ trụ.

2. Hạ điện, Trung điện, Thượng điện: Đây là ba tòa nhà cốt lõi của khu đền.

• Hạ điện: Là không gian mở, nơi diễn ra các hoạt động văn hóa cộng đồng như hát thờ, hát phường vải trong các dịp lễ hội.
• Trung điện: Nơi thờ tự các vị tướng lĩnh tài ba đã cùng kề vai sát cánh với Nguyễn Xí.
• Thượng điện: Là trái tim của khu di tích, không gian "cung cấm" linh thiêng và trang trọng nhất. Bước vào đây, bạn sẽ choáng ngợp trước hệ thống các cột gỗ lim to lớn, các vì kèo được sơn son thếp vàng lộng lẫy và chạm trổ tứ linh (Long, Lân, Quy, Phụng) cực kỳ tinh xảo. Chính giữa là ban thờ và pho tượng Cương Quốc Công Nguyễn Xí được đúc bằng đồng, toát lên vẻ uy nghiêm.

3. Khu Lăng mộ: Nằm cách đền khoảng 1km, là nơi an nghỉ thực sự của Nguyễn Xí. Sự tách biệt giữa đền và lăng thể hiện rõ quan niệm: Đền là nơi thờ phụng công trạng, sự nghiệp để người đời chiêm bái, còn Lăng là nơi yên nghỉ vĩnh hằng của thể xác, cần sự tĩnh lặng.

Lễ hội đền thờ Nguyễn Xí - Nét văn hoá đặc sắc nhất 

Nếu kiến trúc cổ kính là phần "xác" của Di tích Quốc gia đặc biệt Đền thờ Nguyễn Xí, thì lễ hội chính là phần "hồn", là thời điểm không gian linh thiêng bừng lên sức sống mãnh liệt nhất, thu hút hàng vạn người dân và du khách từ khắp nơi đổ về. Lễ hội không chỉ là dịp để tưởng nhớ Cương Quốc Công Nguyễn Xí mà còn là một không gian văn hóa cộng đồng đậm đà bản sắc của người dân Xứ Nghệ.

1. Thời gian tổ chức lễ hội 

Lễ hội chính của Đền thờ Nguyễn Xí được tổ chức thường niên với quy mô lớn, kéo dài trong 3 ngày, từ ngày 30 tháng Giêng đến hết ngày 02 tháng Hai (Âm lịch). Đây là thời điểm lý tưởng nhất trong năm để du khách có thể trải nghiệm trọn vẹn và sâu sắc nhất những giá trị văn hóa của di tích.

2. Nghi lễ và hoạt động trong lễ hội

Lễ hội được chia thành hai phần rõ rệt nhưng hòa quyện vào nhau: Phần Lễ trang nghiêm, thành kính và Phần Hội sôi nổi, náo nhiệt.

a. Phần lễ trang nghiêm

Phần Lễ được cử hành với đầy đủ các nghi thức truyền thống được gìn giữ qua hàng trăm năm, thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" và lòng tôn kính tuyệt đối đối với vị anh hùng dân tộc.

• Lễ Khai quang và Lễ Yết cáo: Trước ngày hội chính, các nghi lễ này được tiến hành để "đánh thức" thần linh, làm sạch đồ thờ tự và báo cáo với trời đất, thần linh về việc chính thức mở hội, cầu mong một kỳ lễ hội thành công và quốc thái dân an.
• Lễ Rước Kiệu: Diễn ra vào sáng mùng 1 tháng 2 Âm lịch. Đoàn rước dài gồm kiệu Bát cống sơn son thếp vàng, bên trong đặt long ngai và bài vị Cương Quốc Công Nguyễn Xí. Nghi lễ diễn ra trang trọng với cờ, lọng, đội tế, phường bát âm, di chuyển từ đền đến khu lăng mộ cách khoảng 1km, rồi quay về trong không khí linh thiêng, tiếng trống chiêng rộn ràng và sự chứng kiến của đông đảo người dân.
• Lễ Đại tế: Được cử hành trang trọng tại Thượng điện sau khi đoàn rước kiệu quay về. Các bậc cao niên, đức trọng trong làng sẽ mặc phẩm phục, thay mặt cộng đồng dâng lên các lễ vật (thường có xôi, gà, thủ lợn...) và đọc bài văn tế ca ngợi công đức trời biển của Nguyễn Xí.

b. Phần hội sôi nổi

Sau những nghi lễ trang nghiêm, không khí lễ hội trở nên tưng bừng, náo nhiệt với vô số các hoạt động văn hóa, thể thao và trò chơi dân gian, gắn kết tình làng nghĩa xóm.

• Hát phường vải: Đây là "đặc sản" văn hóa của vùng đất Nghi Lộc. Tại sân khấu ở khu vực Hạ điện, các liền anh, liền chị sẽ trình diễn những làn điệu đối đáp, giao duyên mộc mạc, trữ tình, tái hiện lại sinh hoạt văn hóa xưa của người dân.
• Các trò chơi dân gian: Sân đền trở thành một sân chơi lớn với các hoạt động hấp dẫn:
  • Đấu vật: Những sới vật luôn thu hút đông đảo thanh niên trai tráng tham gia và sự cổ vũ nồng nhiệt của khán giả.
  • Cờ người: Một bàn cờ tướng khổng lồ được vẽ trên sân, quân cờ chính là những người mặc trang phục phân biệt hai bên, tạo nên một màn đấu trí đầy thú vị.
  • Các trò chơi khác: Kéo co, chọi gà, đẩy gậy, đua thuyền... đều được tổ chức, tạo nên một không khí vui tươi, lành mạnh và đầy tinh thần thượng võ.

Lễ hội Đền thờ Nguyễn Xí là sự hòa quyện tuyệt vời giữa yếu tố tâm linh và văn hóa cộng đồng, giữa sự trang nghiêm và không khí tưng bừng. Đến đây vào dịp lễ hội, du khách không chỉ được chiêm bái một vị anh hùng mà còn được "sống" trong một không gian văn hóa đậm đà bản sắc, cảm nhận rõ rệt sức sống và linh hồn của di sản.

Dịch vụ lưu trú và ẩm thực gần đền Nguyễn Xí

Để chuyến tham quan, hành hương của bạn được trọn vẹn, việc nắm rõ các dịch vụ hỗ trợ gần khu di tích là rất quan trọng. Dưới đây là những thông tin thực tế về lựa chọn ăn uống và nơi ở khi bạn đến thăm Đền thờ Nguyễn Xí.

1. Dịch vụ Lưu trú

Du khách cần lưu ý rằng tại khu vực xã Khánh Hợp và trong khuôn viên đền không có các cơ sở lưu trú du lịch như khách sạn, resort hay homestay chuyên nghiệp. Đây là một điểm đến văn hóa - tâm linh mang tính ban ngày. Do đó, hầu hết du khách sẽ lựa chọn lưu trú tại các trung tâm lớn gần đó và di chuyển đến đền để tham quan.

Có hai lựa chọn chính và thuận tiện nhất:

• Lưu trú tại Thành phố Vinh (cách ~20 km): Đây là lựa chọn tối ưu nhất cho phần lớn du khách. Là trung tâm của tỉnh Nghệ An, TP. Vinh cung cấp một hệ thống cơ sở lưu trú vô cùng đa dạng, từ các khách sạn 5 sao sang trọng, các khách sạn tầm trung tiện nghi cho đến những nhà nghỉ, hostel bình dân. Việc ở tại Vinh cũng giúp bạn dễ dàng kết nối và khám phá các địa điểm du lịch khác của tỉnh.
• Lưu trú tại Thị xã Cửa Lò (cách ~15-20 km): Nếu bạn muốn kết hợp chuyến đi tâm linh với du lịch biển, đây là một lựa chọn tuyệt vời. Đặc biệt vào mùa hè, Cửa Lò có rất nhiều khách sạn, nhà nghỉ, resort ven biển. Sau khi tham quan đền, bạn có thể trở về Cửa Lò để nghỉ ngơi và thưởng thức hải sản.

2. Dịch vụ ăn uống

Dịch vụ tại khu vực đền: Ngay tại khu vực cổng đền và ven đường vào, có một số quán ăn nhỏ mang tính địa phương và các quán tạp hóa phục vụ nhu cầu cơ bản của du khách. Tại đây bạn có thể tìm thấy:Các loại nước giải khát, trà đá, Các món ăn vặt, quà bánh đơn giản. Một số quán ăn bình dân phục vụ các món ăn nhanh như phở, miến, cháo cho khách hành hương.

Vào mùa lễ hội (tháng Giêng, tháng Hai Âm lịch), các dịch vụ này sẽ phát triển sôi động hơn rất nhiều.

Các lựa chọn nhà hàng lân cận: Để có một bữa ăn đầy đủ và nhiều lựa chọn hơn, bạn nên di chuyển ra các khu vực lân cận như: Thị trấn Quán Hành (huyện lỵ Nghi Lộc): Cách đền khoảng 5-7km, tại đây có nhiều nhà hàng, quán ăn lớn hơn phục vụ các món ăn đặc sản của Nghệ An.

Gợi ý lịch trình kết hợp tham quan khám phá xứ Nghệ

Đền thờ Nguyễn Xí không chỉ là điểm đến tâm linh đặc biệt, mà còn nằm gần nhiều địa danh nổi tiếng của Nghệ An, rất thuận tiện để kết hợp tham quan trong cùng một hành trình. Dưới đây là gợi ý các lịch trình kết hợp tham quan cùng đền thờ Nguyễn Xí, phù hợp cho chuyến đi trong ngày, giúp bạn trải nghiệm sâu sắc hơn về vùng đất giàu truyền thống này.

1. Lịch trình 1: Hành trình về cội nguồn (1 ngày)

Phù hợp với du khách yêu lịch sử – văn hóa, muốn khám phá sâu di sản Xứ Nghệ.

Sáng:

• 7:30: Xuất phát từ TP. Vinh
• 8:00 – 9:30: Tham quan Đền thờ Nguyễn Xí
• 9:30 – 10:00: Di chuyển đến Đền Cuông
• 10:00 – 11:30: Tham quan Đền Cuông, ngắm biển và nghe truyền thuyết

Trưa (11:30 – 13:00): Ăn đặc sản Diễn Châu như bánh mướt

Chiều:

• 13:00 – 14:00: Di chuyển đến Khu di tích Kim Liên
• 14:00 – 16:30: Tham quan Làng Sen, Hoàng Trù, viếng mộ bà Hoàng Thị Loan
• 16:30: Trở về TP. Vinh, kết thúc hành trình

2. Lịch trình 2: Văn hoá kết hợp với biển xanh(1 ngày)

Lý tưởng cho ai muốn kết hợp văn hóa với nghỉ dưỡng, đặc biệt mùa hè.

Sáng:

• 8:00: Rời TP. Vinh
• 8:30 – 10:00: Tham quan Đền thờ Nguyễn Xí
• 10:00 – 10:30: Di chuyển đến biển Cửa Lò

Trưa (10:30 – 13:30):

• Tắm biển, chơi thể thao
• Ăn trưa hải sản ven biển

Chiều:

• 13:30 – 15:00: Nghỉ ngơi, tham quan Đảo Lan Châu
  15:00 – 16:30: Mua sắm đặc sản, quà lưu niệm

Tối:

• Lựa chọn A: 16:30 trở về TP. Vinh
• Lựa chọn B: Ở lại đêm, trải nghiệm biển đêm và dạo chơi Bình Minh.

Những lưu ý quan trọng khi đến đền thờ Nguyễn Xí

Đền thờ Nguyễn Xí là một địa điểm linh thiêng và giàu giá trị lịch sử tại Nghệ An. Để chuyến tham quan diễn ra suôn sẻ, ý nghĩa và thể hiện sự tôn kính, bạn nên lưu ý một số điểm quan trọng dưới đây:

• Trang phục lịch sự, kín đáo, tránh quần áo ngắn hoặc hở hang khi vào khu vực thờ tự.
• Giữ trật tự, tránh nói to, đùa giỡn hay gây mất trang nghiêm trong không gian đền.
• Không sờ vào hiện vật, đồ thờ cúng hoặc hiện vật trưng bày trong khuôn viên đền.
• Nếu muốn dâng lễ, nên chuẩn bị đơn giản và thành tâm, tránh mang theo đồ cúng mặn hoặc lễ vật cầu kỳ.
• Tuân thủ hướng dẫn của ban quản lý đền, đặc biệt trong mùa lễ hội để tránh chen lấn, xô đẩy.
• Thời điểm lý tưởng để tham quan là sáng sớm hoặc đầu giờ chiều để tránh nắng gắt và đông đúc.
• Nên kết hợp tham quan các địa điểm gần đền như Đền Cuông, biển Cửa Lò hoặc Khu di tích Kim Liên để tối ưu thời gian và trải nghiệm.

Chia sẻ của du khách về đền thờ Nguyễn Xí

Đền thờ Nguyễn Xí không chỉ gây ấn tượng bởi vẻ đẹp cổ kính và kiến trúc truyền thống, mà còn để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng du khách nhờ không gian linh thiêng và giá trị lịch sử lâu đời. Dưới đây là hai chia sẻ tiêu biểu của du khách sau khi ghé thăm đền:

Anh Hoàng Minh (Hà Nội): "Tôi rất ấn tượng khi đến đền thờ Nguyễn Xí – một công trình được bảo tồn rất tốt, vừa trang nghiêm vừa gần gũi. Đặc biệt là lễ rước kiệu đầu xuân, rất hoành tráng và xúc động. Đây thực sự là một điểm đến xứng đáng cho những ai yêu lịch sử Việt Nam."

Chị Thu Hằng (TP. Vinh): "Dù đã nhiều lần ghé thăm nhưng mỗi lần đến đền Nguyễn Xí tôi đều có cảm giác thanh thản, như trở về với cội nguồn. Không gian yên bình, cây cối xanh mát, kết hợp với những giá trị truyền thống khiến nơi đây rất đáng trân trọng."

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về đền thờ Nguyễn Xí

1. Thời gian tham quan toàn bộ khu di tích mất khoảng bao lâu?

Để tham quan và tìm hiểu kỹ, bạn nên dành khoảng 1.5 - 2 giờ. Nếu đi vào dịp lễ hội, bạn có thể dành cả buổi để trải nghiệm.

2. Nên đến Đền thờ Nguyễn Xí vào thời điểm nào là đẹp nhất?

Đẹp và ý nghĩa nhất là vào dịp Lễ hội chính (30/1 - 2/2 Âm lịch). Nếu bạn muốn một không gian yên tĩnh để chiêm ngưỡng kiến trúc, hãy đến vào một ngày thường.

3. Có dịch vụ hướng dẫn viên, thuyết minh tại đền không?

Có. Tại đền có ban quản lý di tích, bạn có thể liên hệ để được nghe giới thiệu và thuyết minh về lịch sử, kiến trúc của đền.

Lời Kết

Với những giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc nghệ thuật to lớn, Đền thờ Nguyễn Xí không chỉ là niềm tự hào của người dân Nghệ An mà còn là một di sản quý báu của dân tộc. Đây là một trang sử sống động, một điểm đến tâm linh và là nơi để mỗi chúng ta tìm về cội nguồn, tri ân những bậc tiền nhân đã có công dựng nước và giữ nước. Đừng bỏ lỡ cơ hội ghé thăm viên ngọc quý này trong hành trình khám phá mảnh đất Xứ Nghệ địa linh nhân kiệt.