Giữa núi rừng hùng vĩ của miền Tây xứ Nghệ, Lễ hội Đền Chín Gian không chỉ là một sự kiện văn hóa lớn nhất của cộng đồng dân tộc Thái mà còn là một điểm hẹn tâm linh, một hành trình trải nghiệm đầy màu sắc và ý nghĩa. Diễn ra vào mùa xuân hàng năm, lễ hội là nơi hội tụ những giá trị tín ngưỡng cổ xưa, những hoạt động văn hóa sôi nổi và lòng mến khách của người dân Quế Phong.
Bài viết này là một cẩm nang toàn diện, sẽ đưa bạn đi từ lịch sử, ý nghĩa đến những kinh nghiệm thực tế nhất để chinh phục và tận hưởng trọn vẹn Lễ hội Đền Chín Gian 2026 sắp tới.
Lễ hội đền Chín Gian diễn ra khi nào, ở đâu?
1. Lễ hội đền Chín Gian vào ngày nào?
Theo thông lệ, lễ hội được tổ chức thường niên với quy mô cấp vùng trong 3 ngày, từ ngày 14 đến ngày 16 tháng 2 Âm lịch.Ngày 15 tháng 2 Âm lịch là ngày chính hội, diễn ra nhiều nghi lễ quan trọng và các hoạt động văn hóa, thể thao sôi nổi, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia nhất.
2. Địa điểm diễn ra các hoạt động chính
Lễ hội được tổ chức tại khuôn viên Đền Chín Gian, tọa lạc trên một ngọn đồi thuộc bản Piếng Chào, xã Châu Kim, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An. Ngôi đền nằm uy nghi giữa không gian núi rừng, mang đậm vẻ đẹp linh thiêng và hoang sơ.
Lễ hội đền Chín Gian nghệ an có gì đặc sắc & hấp dẫn
Lễ hội Đền Chín Gian là một bản giao hưởng văn hóa độc đáo, nơi hai sắc thái đối lập cùng hòa quyện: sự trang nghiêm, thành kính của nghi lễ cổ xưa và không khí tưng bừng, náo nhiệt của ngày hội cộng đồng. Để cảm nhận trọn vẹn "linh hồn" của lễ hội, du khách không thể bỏ qua bất kỳ hoạt động nào trong cả hai phần này.
A. Phần Lễ - Không gian trang nghiêm gìn giữ giá trị tâm linh
Phần lễ trong khuôn khổ lễ hội là nơi tái hiện những nghi thức truyền thống, thể hiện đời sống tâm linh phong phú của cộng đồng người Thái. Không gian lễ mang tính trang nghiêm, được tổ chức dưới sự chủ trì của các thầy mo và già làng – những người có uy tín và hiểu biết sâu sắc về phong tục bản địa.
- Lễ rước kiệu mở màn tạo điểm nhấn cho phần lễ, với đoàn người trong trang phục truyền thống, theo sau là kiệu sơn son thếp vàng chứa vật phẩm cúng tế. Đoàn rước di chuyển trong tiếng cồng chiêng từ chân núi lên đền chính, gợi nhớ hành trình lập bản, dựng mường xưa kia.
- Nghi thức tắm trâu được tiến hành trước khi hiến tế. Con trâu – vật phẩm lễ chính – được tắm bằng nước lá rừng và rượu, mang ý nghĩa thanh tẩy, thể hiện sự thành kính đối với thần linh.
- Lễ tế trâu là nghi thức quan trọng trong phần lễ, thể hiện ước vọng về một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, đời sống no đủ. Nghi lễ được tiến hành trong không khí trang nghiêm, với lời khấn của thầy mo vang vọng giữa núi rừng.
- Lễ đại tế tại đền chính diễn ra trong không gian đền cổ, với mâm lễ đầy đủ lễ vật truyền thống. Đây là dịp cộng đồng bày tỏ lòng tri ân với các vị thần, đặc biệt là Thao Nắng Xỉ Đa – người có công khai phá vùng đất Mường Tôn.
B. Phần Hội – Không gian giao lưu, gắn kết cộng đồng
Ngay sau phần lễ trang nghiêm, không khí lễ hội chuyển sang sôi động với các hoạt động phần hội. Đây là dịp để người dân địa phương và du khách cùng tham gia giao lưu, vui chơi và trải nghiệm các giá trị văn hóa truyền thống của người Thái ở miền Tây Nghệ An.
- Trò chơi dân gian: Các trò chơi như ném còn, đẩy gậy, kéo co được tổ chức tại nhiều khu vực, thu hút đông đảo người tham gia và cổ vũ. Những hoạt động này không chỉ tạo không khí vui tươi mà còn góp phần bảo tồn nét sinh hoạt cộng đồng đặc trưng.
- Âm nhạc và vũ điệu truyền thống: Du khách có thể tham gia vào những vòng nhảy sạp hoặc lắng nghe nhạc cụ dân tộc như khắc luống, cảm nhận tinh thần gắn bó và lòng hiếu khách của người dân địa phương.
- Khu chợ phiên: Đây là nơi bày bán các sản vật vùng cao như cá nướng (pỉnh tộp), cơm lam, rượu cần và các sản phẩm thổ cẩm thủ công. Đây cũng là không gian để quảng bá sản phẩm địa phương và thu hút sự quan tâm của du khách.
- Thi tài hấp dẫn: Sân khấu chính của lễ hội tổ chức các chương trình nghệ thuật và cuộc thi “Người đẹp Đền Chín Gian” – một sự kiện mang tính hiện đại kết hợp truyền thống, góp phần tôn vinh vẻ đẹp và bản sắc văn hóa của cộng đồng.
Kinh nghiệm du lịch đền Chín Gian từ A - Z
Để có một chuyến du xuân trọn vẹn và hòa mình vào không khí lễ hội độc đáo của người Thái, việc lên kế hoạch chi tiết là vô cùng cần thiết. Dưới đây là tất cả những kinh nghiệm bạn cần từ A-Z.
1. Hướng dẫn di chuyển
a. Di chuyển từ TP. Vinh (Điểm xuất phát của bạn)
Xe máy hoặc ô tô cá nhân (Phổ biến nhất):
- Lộ trình: Từ trung tâm TP. Vinh, bạn đi theo Quốc lộ 1A về phía Bắc, đến ngã ba Yên Lý (huyện Diễn Châu) thì rẽ trái vào Quốc lộ 48. Từ đây, bạn chỉ cần đi thẳng theo QL48 khoảng hơn 100km là đến thị trấn Kim Sơn, huyện Quế Phong. Từ thị trấn, có biển chỉ dẫn đến Đền Chín Gian (khoảng 10km).
- Quãng đường: ~140-150 km.
- Thời gian: 3.5 - 4 giờ.
- Tình trạng đường: Đường QL48 đã được nâng cấp, khá đẹp và dễ đi. Tuy nhiên, đoạn cuối lên Quế Phong có nhiều đèo dốc, cần lái xe cẩn thận.
Xe khách:
- Điểm đón: Chủ yếu tại Bến xe Bắc Vinh (Đường Xô Viết Nghệ Tĩnh).
- Các nhà xe uy tín chạy tuyến Vinh - Quế Phong:
- Nhà xe Đồng Minh: Chuyên chạy tuyến Vinh - Quế Phong. SĐT: 0985 887 388 - 0912 669 388
- Nhà xe Cảnh Tứ: SĐT: 0979 799 979
- Nhà xe An Bình: SĐT: 0988 277 558
- Lưu ý: Bạn nên gọi điện cho nhà xe trước 1 ngày để hỏi giờ xuất bến chính xác và đặt chỗ, đặc biệt vào mùa lễ hội.
b. Di chuyển từ Hà Nội
- Xe khách giường nằm: Các xe chạy tuyến Hà Nội - Quế Phong thường xuất phát tại Bến xe Nước Ngầm.
- Xe cá nhân: Đi theo đường Hồ Chí Minh là lựa chọn thuận tiện nhất.
2. Lưu trú ở đâu?
Do lễ hội thu hút rất đông du khách, bạn bắt buộc phải đặt phòng trước ít nhất 1-2 tuần. Các lựa chọn lưu trú tập trung tại Thị trấn Kim Sơn, cách đền khoảng 10km.
a. Khách sạn / Nhà nghỉ (Gợi ý):
- Khách sạn Phương Thảo: Khối 3, Thị trấn Kim Sơn, Quế Phong. SĐT: 0238 3885 577
- Khách sạn Trà Lân: Khối 8, Thị trấn Kim Sơn, Quế Phong. SĐT: 0238 3885 145
- Nhà nghỉ Quang Minh: Khối 8, Thị trấn Kim Sơn, Quế Phong. SĐT: 0982 725 388
b. Homestay (Trải nghiệm văn hóa):
- Để gần gũi hơn với văn hóa bản địa, bạn có thể tìm các homestay tại các bản du lịch cộng đồng như Bản Cọ Muồng, Bản Mường Đán. Hãy tìm kiếm thông tin trên các nhóm du lịch Nghệ An hoặc liên hệ với Phòng Văn hóa Thông tin huyện Quế Phong để được hỗ trợ.
3. Ăn gì? Thưởng thức đặc sản Quế Phong
Ẩm thực Quế Phong mang đậm hương vị núi rừng của người Thái, là một phần không thể thiếu của chuyến đi.
a. Các món phải thử:
- Cá nướng (Pỉnh tộp): Cá được tẩm ướp mắc khén, sả, ớt và các gia vị rừng, kẹp que tre nướng thơm lừng.
- Cơm lam: Cơm gạo nếp nương nấu trong ống tre, ăn cùng muối vừng hoặc thịt nướng.
- Thịt chua: Thịt được ướp với thính gạo và gia vị, để lên men tự nhiên.
- Rêu đá (Cai): Đặc sản độc đáo chỉ có ở những vùng suối sạch, được chế biến thành nhiều món (canh, nộm, nướng).
- Canh bon, canh ột, các loại rau rừng...
b. Địa chỉ ăn uống:
- Bạn có thể thưởng thức các món này ngay tại khu ẩm thực của lễ hội.
- Tại thị trấn Kim Sơn, có nhiều quán ăn phục vụ đặc sản địa phương. Gợi ý: Nhà hàng khách sạn Phương Thảo, hoặc các quán ăn dọc trục đường chính QL48.
Gợi ý lịch trình tham quan du lịch (2 ngày 1 đêm)
Ngày 1: Vinh – Quế Phong – Khám Phá Thị Trấn (14/2 Âm lịch)
- Sáng: 7:00, xuất phát từ Vinh đi Quế Phong.
- Trưa: 11:30, đến Thị trấn Kim Sơn, nhận phòng, ăn trưa và nghỉ ngơi.
- Chiều: Dạo chơi quanh thị trấn, cảm nhận không khí trước ngày hội chính.
- Tối: Ăn tối với các món đặc sản, chuẩn bị cho ngày hội chính.
Ngày 2: Hòa Mình Vào Lễ Hội Đền Chín Gian (15/2 Âm lịch - Ngày chính hội)
- Sáng: Dậy sớm, di chuyển đến Đền Chín Gian. Dành trọn buổi sáng để tham dự và chứng kiến các nghi lễ trang nghiêm như Lễ Rước Kiệu, Lễ Tế Trâu.
- Trưa: Ăn trưa tại khu ẩm thực của lễ hội.
- Chiều: Hòa mình vào không khí phần hội sôi động: xem và tham gia các trò chơi dân gian (ném còn, đẩy gậy), thưởng thức văn nghệ (nhảy sạp, khắc luống) và mua sắm đặc sản tại chợ phiên
- Tối: Lên xe trở về Vinh, kết thúc chuyến đi đáng nhớ.
Những lưu ý khi tham gia lễ hội đền Chín Gian
- Đặt dịch vụ sớm: Đây là lưu ý quan trọng nhất. Hãy đặt phòng nghỉ và xe khách trước ít nhất 1-2 tuần.
- Chuẩn bị tiền mặt: Nên mang đủ tiền mặt vì ATM ở đây không nhiều và các hoạt động mua bán nhỏ lẻ chủ yếu dùng tiền mặt.
- Trang phục phù hợp: Mặc đồ lịch sự, kín đáo khi vào khu vực đền làm lễ. Mang giày thể thao hoặc giày bệt để tiện di chuyển, tham gia các hoạt động.
- Sạc dự phòng: Sóng điện thoại và 3G/4G ở vùng núi có thể yếu, hãy chuẩn bị sạc dự phòng để không bị mất liên lạc và thoải mái chụp ảnh.
- Xác minh thông tin: Luôn gọi điện trước để xác nhận lịch trình xe chạy, tình trạng phòng nghỉ để tránh các thay đổi không mong muốn.
Nguồn gốc và ý nghĩa lễ hội đền Chín Gian
1. Sự tích huyền bí về Đền Chín Gian
Theo truyền thuyết của người Thái, xưa kia có một người phụ nữ tài giỏi tên là Thao Nắng Xỉ Đa. Bà đã dẫn dắt người dân trong vùng (Mường Tôn - Quế Phong ngày nay) đi tìm vùng đất mới để sinh sống. Sau khi tìm được vùng đất trù phú, bà đã dạy dân cách làm ăn, xây dựng bản làng và cho dựng lên ngôi đền đầu tiên để thờ phụng trời đất, các vị thần linh đã phù hộ cho cuộc sống ấm no. Ngôi đền ban đầu có chín gian, tượng trưng cho sự đoàn kết của chín mường trong vùng.
2. Ý nghĩa của Lễ hội Đền Chín Gian
- Về tâm linh: Là dịp để con cháu người Thái tưởng nhớ công ơn của tổ tiên, đặc biệt là Thao Nắng Xỉ Đa. Đây cũng là lễ cầu an, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, vạn vật sinh sôi nảy nở.
- Về văn hóa: Lễ hội là một "bảo tàng sống" lưu giữ và trình diễn các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc Thái từ nghi lễ, trang phục, ẩm thực, âm nhạc (cồng chiêng, khắc luống) đến các trò chơi dân gian.
- Về cộng đồng: Là sợi dây kết nối tinh thần đoàn kết, là nơi giao lưu văn hóa không chỉ giữa 9 mường của người Thái mà còn giữa các dân tộc anh em khác trong vùng.
Câu hỏi thường gặp (FAQ) về lễ hội đền Chín Gian
1. Lễ hội Đền Chín Gian có mất vé vào cổng không?
Thông thường, lễ hội không thu vé vào cổng. Du khách có thể tự do tham quan khu vực chung và tham gia các hoạt động cộng đồng. Bạn chỉ phải trả tiền cho các dịch vụ cá nhân như ăn uống, mua sắm, gửi xe...
2. Nên đi vào ngày nào trong 3 ngày lễ hội là vui nhất?
Ngày 15 tháng 2 Âm lịch (ngày chính hội) là ngày đông vui và có nhiều hoạt động đặc sắc nhất, từ các nghi lễ quan trọng đến các cuộc thi tài sôi nổi.
3. Có thể kết hợp tham quan những địa điểm nào khác ở Quế Phong?
Chắc chắn rồi! Bạn có thể kết hợp tham quan Thác Bảy Tầng, khám phá hệ sinh thái tại Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, hoặc ghé thăm các làng nghề dệt thổ cẩm của người Thái.
Lời kết
Lễ hội Đền Chín Gian không chỉ là một chuyến đi, mà là một hành trình trở về với cội nguồn văn hóa, để lắng nghe câu chuyện của núi rừng và cảm nhận sự ấm áp trong tình người. Nếu bạn đang tìm kiếm một trải nghiệm độc đáo, khác biệt và sâu sắc, hãy ghi ngay Quế Phong vào lịch trình du xuân của mình. Chúc bạn có những trải nghiệm tuyệt vời trong chuyến du lịch của mình.
